3 μύθοι για τα εργασιακά δικαιώματα

3 μύθοι για τα εργασιακά δικαιώματα

Ιωάννης Ληξουριώτης, Ομότιμος καθηγητής εργατικού δικαίου

Πολλοί (συνδικαλιστές, πολιτικοί, δημοσιογράφοι) αναμασούν -προφορικά ή γραπτά- μια σειρά από «σλόγκαν-συνθήματα» σχετικά με την κατάσταση των εργασιακών δικαιωμάτων, ιδίως μετά τις μνημονιακές ρυθμίσεις. Βέβαια, όποιος μιλά με σλόγκαν έχει την ακλόνητη πεποίθηση ότι απαλλάσσεται από την υποχρέωση της αιτιολόγησης των κραυγών του. Ας εξετάσουμε όμως εάν τα σλόγκαν αυτά ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα ή εάν πρόκειται απλώς για μύθους χρήσιμους για την κομματική ή συνδικαλιστική προπαγάνδα.   

Πρώτος μύθος: Οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας έχουν καταργηθεί. Πρόκειται για μια κραυγαλέα διαστρέβλωση της πραγματικότητας. Αυτό που έγινε ήταν το αντίθετο: α) Η ενδυνάμωση της αρχής της ελεύθερης διαπραγμάτευσης με την υποβάθμιση της δυνατότητας προσφυγής στην υποχρεωτική διαιτησία, β) η ανάδειξη της αξίας των επιχειρησιακών διαπραγματεύσεων, που λειτουργούν στο επίπεδο που βρίσκονται τα πραγματικά προβλήματα των εργαζομένων και των επιχειρήσεων. Αυτές οι αλλαγές θορύβησαν τους επαγγελματίες συνδικαλιστές που είχαν διαπαιδαγωγηθεί στο στημένο παιγνίδι των δήθεν κεντρικών διαπραγματεύσεων (κλάδος, επάγγελμα), οι οποίες κατά κανόνα κατέληγαν στην επίσης προδιαγεγραμμένη υποχρεωτική διαιτησία. Το ότι οι συνδικαλιστές έχουν μάθει στην υποχρεωτική διαιτησία και δεν μπορούν να εγκλιματιστούν στις ανάγκες μιας πραγματικής και ελεύθερης διαπραγμάτευσης, δηλαδή δεν ξέρουν τη «δουλειά» τους, δεν σημαίνει ότι καταργήθηκαν οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας.

Δεύτερος μύθος: Το δικαίωμα της απεργίας πλήττεται. Εδώ ο μύθος έχει να κάνει με το πώς αντιλαμβάνεται κάποιος την άσκηση του δικαιώματος της απεργίας. Εάν την αντιλαμβάνεται ως ένα δικαίωμα που μπορεί να ασκείται από οποιαδήποτε ασήμαντη μειοψηφία συνδικαλιστών ερήμην των λοιπών πραγματικά εργαζομένων ή εάν την αντιλαμβάνεται ως δικαίωμα που θα πρέπει να ασκείται με τη συμμετοχή και τη σύμφωνη γνώμη της πλειοψηφίας των εργαζομένων των επιχειρήσεων. Η δεύτερη εκδοχή, όχι μόνο δεν πλήττει το δικαίωμα της απεργίας, αλλά, αντίθετα, το ενδυναμώνει και του προσδίδει τη σοβαρότητα που πρέπει να έχουν τόσο σημαντικοί θεσμοί.

Τρίτος μύθος: Η μερική απασχόληση είναι κατάρα. Άλλος ένας μύθος, που δεν λαμβάνει υπόψη ότι η μερική απασχόληση είναι ένας τρόπος για να καλύπτονται ανάγκες των επιχειρήσεων, όπως επίσης είναι ένας τρόπος να καλύπτονται ανάγκες των εργαζομένων. Το πληροφοριακό σύστημα ΕΡΓΑΝΗ πρόσφατα ανακοίνωσε ότι με μερική απασχόληση εργάζεται το 30% των μισθωτών. Το ποσοστό αυτό μπορεί να φαίνεται αρκετά υψηλό, αλλά, εάν ληφθεί υπόψη η κρίση και η δομή της ελληνικής οικονομίας, πρέπει να θεωρηθεί εύλογο. Άλλωστε, με μετρήσεις της OCDE του 2017, το ποσοστό της μερικής απασχόλησης σε ευημερούσες χώρες όπως η Ολλανδία και η Ελβετία βρίσκεται αντίστοιχα στο 38% και 27%, ενώ στην Αγγλία είναι 24% και στην Αυστραλία 26%. Σε καμία από τις χώρες αυτές δεν θεωρούν ότι η μερική απασχόληση είναι κατάρα, αλλά, αντίθετα, ότι συνιστά έναν αξιοπρεπή τρόπο εισόδου των νέων στην απασχόληση, που δημιουργεί εργασιακή εμπειρία μέχρι την εύρεση πλήρους απασχόλησης, ενώ εξυπηρετεί μεγάλες ομάδες πληθυσμού, όπως σπουδαστές, εργαζομένους με οικογενειακές υποχρεώσεις κ.λπ.